Oogde de kwelder tot voorkort nog als een desolaat strand, nu is de pionierskwelder haast niet meer van een natuurlijke kwelder te onderscheiden. “Wanneer je de windmolens langs de schermdijk wegdenkt, heb je echt het gevoel dat je op een kwelder op het wad loopt”, vertelt onderzoekster Marinka van Puijenbroek.
In het voorjaar van 2019 kreeg de kunstmatig aangelegde kwelder voor de haven van Delfzijl een grote impuls door het inzaaien van zeekraal. Onder toeziend oog van de toegestroomde pers werd het plantje, dat typisch is voor het wad, in de proefvakken van enkele hectares groot ingezaaid. Het met de hand uitstrooien van het zaaigoed leverde niet alleen mooie beelden op; de pionierssoort kwam massaal op, wat afgelopen najaar de kwelder rood deed kleuren.
Nagelbijten door droog voorjaar
Over de hele kwelder is een groene waas te zien en de verwachting is dat de kwelder alleen nog maar groener wordt. Toch was het dit voorjaar nog spannend of de zeekraal weer op zou komen. In april was het nog een kale boel op de kwelder. “Zeekraal is een eenjarige plant en moet dus elk jaar opnieuw ontkiemen. Daarvoor is zoetwater nodig en dit voorjaar was het opnieuw extreem droog”, vertelt Bente de Vries, als kustmorfoloog betrokken vanuit EcoShape-partner Royal HaskoningDHV. Ondanks het droge voorjaar kwam de vegetatie dus alsnog op en ging de bedekking van vier procent dit najaar, tot lokaal vijftig procent in juni.
Vegetatie creëert luwten en zorgt op die manier voor verdere aanslibbing van de kwelder. Dat is belangrijk omdat op die manier de kwelder mee kan groeien met zeespiegelstijging. “Een stijging van 1 tot 2 centimeter per jaar is gebruikelijk”, vertelt Bente die samen met de betrokken onderzoekers van Deltares en Wageningen Marine Research de gegevens analyseert. Op dit moment is nog geen duidelijke trend te meten, maar de onderzoekers verwachten dat de kwelder meegroeit nu er meer vegetatie staat.
Leren over kwelderontwikkeling
De naam van de pionierskwelder heeft een dubbele betekenis: Naast de pioniersvegetatie is het ook pionieren om het juiste recept te vinden om kunstmatig een kwelder aan te leggen. De proefvakken verschillen daarom ook sterk in de aanwezige fractie slib. In de zandige vakken (vijf procent slib) vind je relatief weinig vegetatie, terwijl de vakken met twintig en vijftig procent slib op het oog even groen zijn. “Het lijkt erop dat twintig procent het optimum is, ook omdat in vakken met meer slib nog steeds diepe bandensporen te zien zijn van het materieel”, ziet Marinka.
Al deze opgedane kennis is waardevol om te achterhalen welke aanpak voor kwelderherstel het meest effectief is en hoe lokaal slib daarbij hergebruikt kan worden. Een andere belangrijke doelstelling van het project is leren hoe kwelders bijdragen aan het verbeteren van de waterkwaliteit, waarbij tegelijk hoogwaardige natuur ontstaat. Een kwelder vergroot daarmee zowel de veiligheid als de aantrekkelijkheid van de kust.
Zilte schijnspurrie en zeebies
In totaal is nu negen keer de vegetatie in kaart gebracht. In vakken van 2 bij 2 worden alle soorten gedetermineerd en wordt visueel de bedekking geschat. “We hebben nu al 14 plantensoorten gevonden”, vertelt Bente. “Allemaal soorten die je op een jonge kwelder zou verwachten, bijvoorbeeld zilte schijnspurrie, klein schorrenkruid en zeebies.” Ook is het bijzonder op dat zowel langarige als kortarige zeekraal is opgekomen dit jaar, terwijl alleen langarige zeekraal is ingezaaid. Zoals verwacht zie je op hogere delen vooral zeegras terug, en vooraan op de kwelder (de pionierszone) uitsluitend zeekraal.
De laatste veldmetingen zijn in september, maar beide onderzoekers hopen dat meetcampagne nog wordt verlengd. De zeekraal doet het in ieder geval erg goed. En dat is niet alleen goed voor de kwelder, maar ook mooi meegenomen voor de onderzoekers. Marinka: “ik heb een bescheiden hoeveelheid meegenomen voor thuis en dat is echt heerlijk voor in een salade.”
