Met het project Slibmotor Koehoal onderzoeken we de mogelijkheden om kweldergroei te stimuleren door optimaal gebruik te maken van sedimenttransport door natuurlijke stroming.
Om de bevaarbaarheid te kunnen garanderen, wordt in de haven van Harlingen jaarlijks ongeveer 1.3 miljoen m3 slib gebaggerd. Dit slib wordt op dit moment geloosd op een aangewezen locatie vlakbij de uitgang van de haven. Een aanzienlijk deel van het slib stroomt daardoor weer terug de haven in. Het Slibmotor project levert een bijdrage aan het anders denken over slib en gebaggerd materiaal: slib is geen afvalproduct maar een bruikbaar materiaal om de kust te laten meegroeien met de stijgende zeespiegel. Ook internationaal is er veel aandacht voor dit soort (her)gebruik van gebaggerd materiaal. Binnen het programma BwN Waddenzeehavens, een co-productie van de Stichting EcoShape, het programma Waddenzeehavens en het programma Naar een Rijke Waddenzee, wordt onderzocht of het effectief is om gebaggerde slib verder noordelijk van Harlingen te verspreiden. Van daaruit verspreidt de aanwezige stroming het slib op een natuurlijke manier naar de kwelders, die daardoor naar verwachting aangroeien. Zo stimuleert de Slibmotor de ontwikkeling van kwelders op een natuurlijke manier en maakt onderhoudsbaggeren minder vaak nodig.
Resultaten
De definitieve resultaten van dit project zijn inmiddels bekend. De eindrapportage en het eerdere rapport met voorlopige resultaten kunnen hieronder worden gedownload.
Rapportages
Doel
Als de Slibmotor werkt, heeft dat drie gunstige effecten. In deze pilot doen we onderzoek naar deze effecten:
1. Het gebaggerde materiaal heeft minder kans terug om terug te stromen naar de haven, wat minder onderhoudsbaggerwerk betekent.
2. De groei, stabiliteit en natuurlijkheid van de kwelders neemt toe, wat gunstig is voor het ecosysteem van de Waddenzee.
3. Stabilisatie van het voorland van de dijk, waardoor mogelijk minder onderhoud aan de dijk nodig is.
Aanpak
Het studiegebied van dit EcoShape project is de kwelder nabij Koehoal in het noorden van Nederland. In de winter van 2016 is bovenstrooms van de kwelder van Koehoal 300.000 m3 verspreid. In de daaropvolgende winter van 2017 is 170.000 m3 verspreid. Een deel van dit slib zal door de getijdestroom naar het studiegebied worden meegenomen. De verwachting was dat de slibmotor zou zorgen voor een extra opslibbing van de kwelder met 1-2 cm/jaar. Een onderliggende aanname van het gebruik van de Slibmotor is dat het extra slib steeds meegenomen wordt door de getijdestromen. Deze getijdestromen zullen hierdoor een groter deel van hun transportcapaciteit benutten. Hogere concentraties van slib in deze getijdestromen richting de kwelder kunnen leiden een sneller proces van kweldergroei, zonder de natuurlijke gradiënt te verstoren die natuurlijke kwelderontwikkeling kenmerkt (van slikveld via pionierkwelder naar hoge kwelder). Het idee om kweldergroei te bevorderen door het aanbod van sediment te vergroten is vernieuwend ten opzichte van traditionele manieren om kweldergroei te stimuleren. De traditionele wijze is het creëren van luwte achter halfdoorlatende (rijshouten) dammen waarachter slib neerslaat.
Onderzoek
De natuurlijke randvoorwaarden voor kwelderontwikkeling van flora en fauna en de koppeling met sedimentatie worden onderzocht om het ontwerp van een slibmotor te optimaliseren. Het intergetijdegebied waar het slib wordt verspreid en het kweldergebied ontvangen voldoende sediment om optimaal te functioneren. Zo kan het voordeel van de slibmotor beter worden gekwantificeerd. Ook het formuleren van relaties voor gecombineerde golfstroming invloeden op slib resuspensie worden onderzocht om de eindbestemming van het verspreide slib te identificeren en te kunnen voorspellen. Daarbij worden ook ook biologische effecten van (pionier-)kwelderontwikkeling meegenomen. Hiervoor wordt het transport van fijn sediment gedurende diverse getijdeomstandigheden en verschillende zoutgradiënten in de omgeving van de slibmotor onderzocht. Naast de uitvoering van deze pilot levert EcoShape ook een bijdrage aan het STW-onderzoeksproject “Sediment for salt marshes: physical and ecological aspects of a mud motor”. In dit project wordt er meer fundamenteel onderzoek gedaan naar de processen die een rol spelen rondom de werking van de Slibmotor. Het doel is de processen beter te begrijpen en te kwantificeren, zodat deze ook elders in binnen- en buitenland kunnen worden toegepast.
Dit project laat zien dat fijn sediment een belangrijk bouwmateriaal kan zijn.
Vergunningen
Kennisblad Veldwerkplaats Kwelders
Nieuws
- Terra et Aqua: The Mud Motor – a beneficial use of dredged sediment (juni 2019)
- Concept Slibmotor heeft potentie (oktober 2018)
- Wageningen Marine Research: baggerslib uit haven Harlingen ingezet voor Building with Nature (26 juni 2017)
- Omrop Fryslan: slijk beschermt Friese kust (11 oktober 2016)
- Omrop Fryslan: drone met camera inspecteert kweldergebied (26 oktober 2015)