In de periode 2011 tot en met 2017 heeft EcoShape op twee locaties voor de Friese IJsselmeerkust experimenten uitgevoerd met zandmotoren. Het doel was om kennis op te doen over het systeem in het IJsselmeergebied en om de effectiviteit te bepalen van Building with Nature maatregelen waaronder zandmotoren voor het versterken van de Friese IJsselmeerkust.
Projectleider Tim van Hattum was samen met collega Ane Wiersma verantwoordelijk voor het onderzoek. Van Hattum: ‘De aanleiding voor dit project was de peilverhoging in het IJsselmeergebied. In het Deltaplan uit 2015 is een nieuw peilbeheer opgenomen om de buffervoorraad van zoet water in het IJsselmeer te vergroten. Het zogeheten flexibel peilbeheer vereist extra bescherming van de buitendijkse gebieden. Tien centimeter peilstijging betekent dat ruim honderd hectare land regelmatig onder water komt te staan. Langs de Friese IJsselmeerkust liggen kwetsbare buitendijkse gebieden die achteruit kunnen gaan door dit nieuwe peilbeheer. Wij hebben maatregelen onderzocht om de negatieve gevolgen van het hogere waterpeil en peilfluctuaties op te vangen, ook als het waterpeil in de toekomst nog verder omhooggaat.’
De onderzoeksvraag was of een zandmotor een effectieve, duurzame en ecologisch robuuste maatregel is voor het versterken van de Friese IJsselmeerkust en of het concept zandmotor is op te schalen naar andere locaties langs de Friese IJsselmeerkust. Via praktijkonderzoeken is kennis ontwikkeld over de mate waarin natuurlijke processen zoals wind- en zandtransport kunnen helpen bij een duurzame kustbescherming. Op twee proeflocaties legden de onderzoekers zandsuppleties aan: bij Workumerwaard en Oudemirdum. Voor de locatie Hindeloopen is modelstudie uitgevoerd. Voor de pilots is een uitgebreid monitoringsprogramma uitgevoerd om de effecten van de zandmotoren op de kust te volgen, te meten hoe het zand zich beweegt en in kaart te brengen hoe de ecologie zicht ontwikkelt.
‘We hebben veel geleerd over het systeem’ vertelt Tim. ‘De schaal van de pilots bleek te klein om effect te hebben op kustversterking. De schaal van een zandsuppletie moet dus groter om effect te hebben en de locatiekeuze is belangrijk. Wat we ook zagen dat het zand zich aan de westkust van het IJsselmeer niet verspreidt voorbij de aanwezige vaargeulen. Hierdoor hebben maatregelen met zand weinig potentie. De zuidkust daarentegen is één aaneengesloten systeem waardoor ingrepen met zand hier wel kansrijk zijn.’ Het meest onverwachte resultaat? Tim: ‘De zandsuppletie bij Oudemirdum schoof langzaam richting de kust, terwijl de suppletie bij Workumerwaard veel meer noordwaarts verplaatste. Er bleek hier dus een sterkere noordwaartse stroming te zijn dan we dachten.’
Het Building with Nature-denken is echt ingeburgerd geraakt
Tim van Hattum
De resultaten zijn eind 2017 gepresenteerd aan de projectgroep koppelkansen Friese IJsselmeerkust die werkt aan een plan voor het beschermen van de Friese IJsselmeerkust. Tim: ‘We hebben hier veel aandacht aan besteed. We merkten dat de provincie Friesland en samenwerkende partners rondom het IJsselmeergebied vooral interesse hadden in hoe het systeem werkt. Systeemkennis is onmisbaar bij het plannen van maatregelen. Maar misschien wel het belangrijkste resultaat is dat het denken volgens Building with Nature ingeburgerd is geraakt bij de betrokken partijen. Het staat echt op de agenda.’
Design Guidelines
