Procesaanwijzingen
Versterkingsopgaven worden in Nederland gerealiseerd met de MIRT systematiek (https://leerplatformmirt.nl/mirt/handreikingen/handreiking-mirt-mer/), veelal onder het Hoogwaterbeschermingsprogramma https://roadmapduurzaamhwbp.nl/, waarin verschillende projectfasen worden onderscheiden; initiatief, verkenning, planuitwerking en realisatie (inclusief aanbesteding). Los van een versterkingsopgave geldt de zorgplicht waterkeringen, als continu proces, geborgd bij de waterkeringsbeheerders (Rijkswaterstaat en de waterschappen).
De roadmap Duurzaamheid HWBP (link) is een stappenplan om in aansluiting op de genoemde projectfasering van initiatief- tot en met realisatiefase te komen tot duurzame, goed ingepaste dijkversterkingen met ruimtelijke kwaliteit.
Binnen dit stappenplan en de roadmap duurzaamheid geldt dat hoe eerder een NBS betrokken wordt bij de versterkingsopgave, hoe groter de kans op werkelijke realisatie van een NBS. In de beginfase is het daarom belangrijk de duurzaamheidsambities, waar een NBS onderdeel van kan zijn, breed te verkennen. Dit vanuit meerdere opgaven en niet enkel vanuit de waterveiligheidsopgave of verbeteropgave van de waterkering.
De NBS-maatregelen “Dijkversterking in combinatie aanpassing rivier” is het meest effectief uit te voeren als dit wordt betrokken bij de projectopdracht en doelstellingen van het project. Dit vanwege de omvang en het effect op de totale projectorganisatie en kosten. Een vroegtijdige verkenning van de opgaven en kansen vanuit het rivierbeeld is wenselijk; bij voorkeur al in de initiatieffase, voordat de dijkversterking wordt geprogrammeerd voor versterking (initiatieffase). Op dat moment is veelal nog niet geheel te kwantificeren of deze maatregel meerwaarde heeft ten opzichte van een meer traditionele dijkversterking van 19 enkel de dijk of waterkering.
Aanbevolen wordt om in de initiatieffase te onderzoeken of er realistische mogelijkheden zijn voor een dijkversterking in combinatie met rivieraanpassingen. De maatregel is kansrijker naarmate doelstellingen voor riviernatuur (over het algemeen geprogrammeerd door Rijkswaterstaat) kunnen worden toegevoegd aan de projectopdracht van de dijkversterking. Het combineren van maatregelen (dijkversterking en rivieraanpassingen) is natuurlijk ook mogelijk als uitkomst van verkenningsfase en planuitwerkingsfase. Het aanleggen van rivierverruiming als compensatie voor buitendijkse versterking (met opstuwend effect) is een regelmatige gekozen maatregel.
Naast de voordelen moeten nadelen van de combinatie in beeld worden gebracht en in de integrale afweging en besluitvorming worden meegenomen. Nadelen kunnen hogere kosten zijn maar ook negatieve impact op waterveiligheid, bijvoorbeeld in het geval van afname van de weerstand van het voorland voor het faalmechanisme piping.
Binnen de context van de roadmap duurzaamheid HWBP biedt het combineren van maatregelen voordelen zoals het hergebruik van klei voor de dijkversterking. CO2 en stikstofuitstoot kunnen worden gecompenseerd met de aanleg van ooibossen. Het combineren geeft de meerwaarde voor het project, bevordert samenwerking van overheden en maakt het mogelijk om gebiedsopgaven binnen één project te koppelen.